ํธ๋ชฐ๋ก์ง ๋์ํ์ ๋ง ๊ทธ๋๋ก chain complex๋ค์ด ์ฃผ์ด์ก์ ๋ ์ด๋ค์ ํธ๋ชฐ๋ก์ง๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ทธ ์ฑ์ง์ ์ดํด๋ณด๋ ํ๋ฌธ์ด๋ค. ([๋ฒ์ฃผ๋ก ] ยง์๋ฒจ ์นดํ ๊ณ ๋ฆฌ, โ์ ์ 4) Chain complex๋ ์์์ abelian category์์ ์ ์๋์ง๋ง, Freyd-Mitchell embedding theorem์ ์ํด ์ด๋ค์ ๋ชจ๋ ์ ๋นํ $\lMod{A}$์ full subcategory๋ก embed๋ ์ ์๋ค. ([๋ฒ์ฃผ๋ก ] ยง์๋ฒจ ์นดํ ๊ณ ๋ฆฌ, โ์ ๋ฆฌ 9)
์ด๋ฒ ๊ธ์์๋ ํธ๋ชฐ๋ก์ง ๋์๋ฅผ ํ ๋ ํ์์ ์ธ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ์ธ 5ํญ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ์ ๋ฑ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฆ๋ช ํ๋ค. ์ด๋ค์ ์ฆ๋ช ์ kernel๊ณผ cokernel์ universal property๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ํ๋ ๊ฒ์ด ๊ฐ๋ฅํ์ง๋ง, ์ด๋ ์ฆ๋ช ์ ๋ถํ์ํ๊ฒ ๊ธธ๊ฒ ๋ง๋ค ์ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ฐ๋ฆฌ๋ ๋ชจ๋ ์ฆ๋ช ์ $\lMod{A}$์์ ์งํํ๋ค. ์ด๋ ํนํ ๊ฐ ๋์๋ค์์ ์์๋ฅผ ๋ฝ์์ฌ ์ ์์์ ์๋ฏธํ๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ์ฆ๋ช ์ diagram chasing์ด๋ผ ๋ถ๋ฅด๋ฉฐ, ์์์ abelian category ๋์ $\lMod{A}$์์ ์ฆ๋ช ์ ์งํํ๋ ๊ฒ์ ์์์ ์ธ๊ธํ Freyd-Mitchell embedding theorem์ ์ํด ์ ๋นํ๋ ์ ์๋ค.
5ํญ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ
๋ช ์ 1 (The four lemma) ๊ฐ ํ๋ค์ด exact์ธ commutative diagram
์ด ์ฃผ์ด์ก๋ค ํ๊ณ , $\alpha$๊ฐ ์ ์ฌ์ด๊ณ , $\delta$๊ฐ ๋จ์ฌ๋ผ ๊ฐ์ ํ์. ๊ทธ๋ผ
- ๋ง์ผ $\gamma$๊ฐ ์ ์ฌ๋ผ๋ฉด $\beta$ ๋ํ ์ ์ฌ์ด๋ค.
- ๋ง์ผ $\beta$๊ฐ ๋จ์ฌ๋ผ๋ฉด $\gamma$ ๋ํ ๋จ์ฌ์ด๋ค.
์ฆ๋ช
-
์์์ $bโ\in Bโ$๋ฅผ ํํ์. ์ฐ๋ฆฌ๋ ์ ๋นํ $b\in B$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $\beta(b)=bโ$์์ ๋ณด์ฌ์ผ ํ๋ค. ๊ฐ์ ์ ์ํด $\gamma$๋ ์ ์ฌ์ด๋ฏ๋ก, ์ ๋นํ $c\in C$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $\gamma(c)=gโ(bโ)\in Cโ$๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๋ค. ์ด์
\[\delta(h(c))=h'(\gamma(c))=h'(g'(b'))=0\]์ด๋ฏ๋ก $h(c)\in\ker\delta$์ด๊ณ , $\delta$๋ ๋จ์ฌ์ด๋ฏ๋ก $h(c)=0$์ด๋ค. ์ฆ, $c\in\ker(h)=\im(g)$์ด๋ฏ๋ก ์ ๋นํ $b_0\in B$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $g(b_0)=c$์ด๋ค. ์ด์ ์ด๋ฌํ $b_0$์ ๋ํ์ฌ, $bโ-\beta(b_0)\in Bโ$๋ฅผ ์๊ฐํ์. ๊ทธ๋ผ
\[g'(b'-\beta(b_0))=g'(b')-g'(\beta(b_0))=\gamma(c)-\gamma(g(b_0))=\gamma(c)-\gamma(c)=0\]์ด๋ฏ๋ก, $bโ-\beta(b_0)\in\ker(gโ)=\im(fโ)$๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ ๋นํ $aโ\in Aโ$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $fโ(aโ)=bโ-\beta(b_0)$์ด๋ค. $\alpha$๋ ์ ์ฌ์ด๋ฏ๋ก, $\alpha(a)=aโ$๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ $a\in A$๊ฐ ์กด์ฌํ๋ค. ๊ทธ๋ผ
\[\beta(f(a))=f'(\alpha(a))=f'(a')=b'-\beta(b_0)\]์ด๊ณ , ๋ฐ๋ผ์ $b=b_0+f(a)$๋ผ ํ๋ฉด $\beta(b)=bโ$์์ ํ์ธํ ์ ์๋ค.
-
์ด๋ค $c\in C$๊ฐ $\gamma(c)=0$์ ๋ง์กฑํ๋ค ํ์. ์ฐ๋ฆฌ๋ $c=0$์์ ๋ณด์ฌ์ผ ํ๋ค. ์ฐ์
\[0=h'(0)=h'(\gamma(c))=\delta(h(c))\]์ด๊ณ , $\delta$๋ ๋จ์ฌ์ด๋ฏ๋ก $h(c)=0$์์ ์๋ค. ์ฆ $c\in\ker(h)=\im(g)$์ด๋ฏ๋ก, ์ ๋นํ $b_0\in B$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $g(b_0)=c$์ด๋ค. ์ด์ $Bโ$์ ์์ $\beta(b_0)$๋ฅผ ์๊ฐํ๋ฉด,
\[g'(\beta(b_0))=\gamma(g(b_0))=\gamma(c)=0\]์ด๋ฏ๋ก, $\beta(b_0)\in\ker(gโ)=\im(fโ)$์ด ์ฑ๋ฆฝํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ ๋นํ $aโ\in Aโ$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $fโ(aโ)=\beta(b_0)$์ด๊ณ , $\alpha$๋ ์ ์ฌ์ด๋ฏ๋ก $\alpha(a)=aโ$๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ $a\in A$๋ ์กด์ฌํ๋ค. ์ด์ $b=b_0-f(a)$๋ผ ํ์. ๊ทธ๋ผ
\[g(b)=g(b_0-f(a))=g(b_0)-g(f(a))=g(b_0)=c\]์ด๋ค. ํํธ,
\[\beta(b)=\beta(b_0-f(a))=\beta(b_0)-\beta(f(a))=\beta(b_0)-f'(\alpha(a))=\beta(b_0)-f'(a')=\beta(b_0)-\beta(b_0)=0\]์ด๋ฏ๋ก $b\in\ker(\beta)$์ด๊ณ , $\beta$๋ ๋จ์ฌ์ด๋ฏ๋ก $b=0$๊ฐ ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ $c=g(b)=0$์ด๊ณ , $\gamma$๋ ๋จ์ฌ์ด๋ค.
์์ ๋ช ์ ๋ ๋ค์์ ์๋ช ํ ๋ ๋ฐ๋ฆ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค.
๋ฐ๋ฆ์ ๋ฆฌ 2 (The five lemma) ๊ฐ ํ์ด exact์ธ commutative diagram
์ด ์ฃผ์ด์ก๋ค ํ์. ๋ง์ผ $\alpha,\beta,\delta,\epsilon$์ด ๋ชจ๋ ์ ๋จ์ฌ๋ผ๋ฉด, $\gamma$ ๋ํ ์ ๋จ์ฌ์ด๋ค.
๋ฐ๋ฆ์ ๋ฆฌ 3 (The short five lemma) ๊ฐ ํ์ด exact์ธ commutative diagram
์ด ์ฃผ์ด์ก๋ค ํ์. ๋ง์ผ $\alpha,\gamma$๊ฐ ๋ชจ๋ ๋จ์ฌ๋ผ๋ฉด $\beta$๋ ๋จ์ฌ์ด๊ณ , $\alpha,\gamma$๊ฐ ๋ชจ๋ ์ ์ฌ๋ผ๋ฉด $\beta$๋ ์ ์ฌ์ด๋ค.
๋ฑ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ
๋จ์ ๊ธ์์ ์ฐ๋ฆฌ์ ์ฃผ๋ ๋ชฉํ๋ ๋ฑ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฆ๋ช ํ๋ ๊ฒ์ธ๋ฐ, ์ด๋ฅผ ์ํด์๋ ๋ ๊ฐ์ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค.
๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ 4 Commutative square
๊ฐ ์ฃผ์ด์ก๋ค ํ์. ๊ทธ๋ผ $\xi$๋ $\ker(h)$๋ฅผ $\ker(hโ)$๋ก, $\eta$๋ $\im(h)$๋ฅผ $\im(hโ)$๋ก ๋ณด๋ด๋ฉฐ, ํนํ ๋ค์์ ํจ์๋ค
\[\xi^\sharp:\ker(h)\rightarrow\ker(h'),\quad \eta^\sharp:\im(h)\rightarrow\im(h'),\quad\xi^\ast:X/\ker(h)\rightarrow X'/\ker(h'),\quad \eta^\ast:\coker(h)\rightarrow\coker(h')\]์ด ์ ์ ์๋๋ค.
์ฆ๋ช
$i:\ker(h)\rightarrow X$์ $\xi$์ ํฉ์ฑ $\xi\circ i:\ker h\rightarrow Xโ$๋ฅผ ์๊ฐํ์. ๊ทธ๋ผ
\[h'\circ(\xi\circ i)=(\eta\circ h)\circ i=\eta\circ 0=0\]์ด๋ฏ๋ก, kernel์ universal property๋ก๋ถํฐ ์ ์ผํ $\xi^\sharp:\ker(h)\rightarrow\ker(hโ)$๊ฐ ์กด์ฌํ๋ค๋ ๊ฒ์ ์๋ค.
๋น์ทํ๊ฒ $pโ\circ\eta:Y\rightarrow \coker (hโ)$๋ก๋ถํฐ,
\[(p'\circ\eta)\circ h=p'\circ(h'\circ\xi)=(p'\circ h')\circ\xi=0\circ\xi=0\]์ด๊ณ , $\coker(h)$์ universal property๋ก๋ถํฐ $\eta^\ast$๋ฅผ ์ ์ํ ์ ์๋ค.
์ ์์ ์ํด $\coker(h)=Y/\im(h), \coker(hโ)=Yโ/\im(hโ)$์ด๋ฏ๋ก, $\eta^\ast$๊ฐ $0$์ $0$์ผ๋ก ๋ณด๋ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก๋ถํฐ $\eta^\sharp$ ๋ํ ์ ์ ์๋๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก $\xi^\ast$์ ๊ฒฝ์ฐ, $p:Xโ\rightarrow Xโ/\ker(hโ)$๋ฅผ ์๊ฐํ๋ฉด
\[\ker(h)\subseteq\ker(p\circ\xi)\]์ด๊ณ , ๋ฐ๋ผ์ $p\circ\xi$๊ฐ $\xi^\ast:X/\ker(h)\rightarrow Xโ/\ker(hโ)$๋ฅผ ์ ๋ํ๋ค. (<#ref#>)
์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ฉด ๋ค์ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ณด์ผ ์ ์๋ค.
๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ 5 ๊ฐ ํ์ด exact์ธ commutative diagram
์ด ์ฃผ์ด์ก๋ค ํ์. ๊ทธ๋ผ $f,g$์ $fโ,gโ$๋ ๊ฐ๊ฐ ๋ค์์ ๋ ์ด
\[\ker(\alpha)\rightarrow\ker(\beta)\rightarrow\ker(\gamma),\qquad \coker(\alpha)\rightarrow\coker(\beta)\rightarrow\coker(\gamma)\]๋ฅผ ์ ๋ํ๋ค. ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, $fโ:Aโ\rightarrow Bโ$๊ฐ ๋จ์ฌ๋ผ๋ฉด ์ฒซ์งธ ์ด์ด exact๊ฐ ๋๊ณ , $g:B\rightarrow C$๊ฐ ์ ์ฌ๋ผ๋ฉด ๋์งธ ์ด์ด exact๊ฐ ๋๋ค.
์ฆ๋ช
$f,g$์ $fโ,gโ$์ด ๊ฐ๊ฐ ์ฃผ์ด์ง ๋ ๊ฐ์ ์ด
\[\ker(\alpha)\overset{f^\sharp}{\longrightarrow}\ker(\beta)\overset{g^\sharp}{\longrightarrow}\ker(\gamma),\qquad \coker(\alpha)\overset{(f')^\ast}{\longrightarrow}\coker(\beta)\overset{(g')^\ast}{\longrightarrow}\coker(\gamma)\]์ ์ ๋ํ๋ ๊ฒ์ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ 4์ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, $i_A, i_B, i_C$๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ kernel๋ค์์ $A,B,C$๋ก์ ์๋ช ํ ํจ์๋ค์ด๋ผ ํ๋ฉด
\[i_C\circ g^\sharp\circ f^\sharp=g\circ i_B\circ f^\sharp=g\circ f\circ i_A=0\]์ด๊ณ , $i_C$๊ฐ ๋จ์ฌ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก๋ถํฐ $g^\sharp\circ f^\sharp=0$์์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ๋น์ทํ๊ฒ $p_A,p_B,p_C$๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ $A,B,C$์์ cokernel๋ค๋ก์ ์๋ช ํ ํจ์๋ค์ด๋ผ ํ๋ฉด,
\[(g')^\ast\circ(f')^\ast\circ p_C=(g')^\ast\circ p_B\circ f=p_A\circ g'\circ f'=0\]์ด๊ณ , $p_C$๊ฐ ์ ์ฌ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก๋ถํฐ $(gโ)^\ast\circ(fโ)^\ast=0$์์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฃผ์ด์ง ๋ช ์ ๋ฅผ ๋ณด์ด๊ธฐ ์ํด์๋ $fโ:Aโ\rightarrow Bโ$๊ฐ ๋จ์ฌ๋ผ๋ฉด $\ker(g^\sharp)\subset\im(f^\sharp)$์ด๊ณ , $g:B\rightarrow C$๊ฐ ์ ์ฌ๋ผ๋ฉด $\ker((gโ)^\ast)\subset\im((fโ)^\ast)$์์ ๋ณด์ด๋ฉด ์ถฉ๋ถํ๋ค.
์ฐ์ $fโ$๊ฐ ๋จ์ฌ๋ผ๊ณ ๊ฐ์ ํ์. ๋ง์ผ ์ด๋ค $b\in\ker(\beta)$์ ๋ํ์ฌ $g^\sharp(b)=0$์ด๋ผ๋ฉด, $g^\sharp$์ ์ ์์ ์ํด $g(b)=0$์ด๊ณ ๋ฐ๋ผ์ $b\in\ker(g)=\im(f)$์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด๋ค $a\in A$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $f(a)=b$๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ
\[(f'\circ\alpha)(a)=(\beta\circ f)(a)=\beta(f(a))=\beta(b)=0\]์์, $fโ$๋ ๋จ์ฌ์ด๋ฏ๋ก $a\in\ker(\alpha)$์ด๊ณ $f(a)=f^\sharp(a)=b$๋ก๋ถํฐ $b\in\im(f^\sharp)$์ด ๋๋ค.
์ด์ $g$๊ฐ ์ ์ฌ๋ผ๊ณ ๊ฐ์ ํ์. $bโ\in\coker(\beta)$๊ฐ $\ker((gโ)^\ast)$์ ์์๋ผ ํ์. ์ฆ $((gโ)^\ast)(bโ)=gโ(bโ)+\im(\gamma)=0$์ด๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ $gโ(bโ)\in\im(\gamma)$์ด๋ฏ๋ก, ์ ๋นํ $c\in C$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $\gamma(c)=gโ(bโ)$์ด๊ณ , $g$๋ ์ ์ฌ์ด๋ฏ๋ก ์ ๋นํ $b\in B$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $g(b)=c$์ด๋ค. ์ด ๋
\[g'(b')=\gamma(c)=(\gamma\circ g)(b)=(g'\circ\beta)(b)\]์ด๋ฏ๋ก, $bโ-\beta(b)\in\ker(gโ)=\im(fโ)$๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๋ค. ์ด์ $fโ(aโ)=bโ-\beta(b)$๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ $aโ\in Aโ$๋ฅผ ํํ์. ๊ทธ๋ผ $fโ(aโ)-bโ\in\im(\beta)$์ด๋ฏ๋ก,
\[f'(a')+\im(\beta)=b'+\im(\beta)\]์ด๊ณ ๋ฐ๋ผ์
\[((f')^\ast)(a'+\im(\alpha))=b'+\im(\beta)\]์ด ์ฑ๋ฆฝํ๋ค.
์ด์ ๋๋์ด snake lemma๋ฅผ ์ฆ๋ช ํ ์ ์๋ค.
์ ๋ฆฌ 6 (The snake lemma) ๊ฐ ํ์ด exact์ธ commutative diagram
์ด ์ฃผ์ด์ก๋ค ํ์. ์ด ๋, ์์ ์๋์ ํ์ ๊ฐ๊ฐ exact์ด๋ค. ๊ทธ๋ผ ๋ณด์กฐ์ ๋ฆฌ 5์์๋ถํฐ ์ป์ด์ง ๋ ๊ฐ์ exact sequence
\[\ker(\alpha)\rightarrow\ker(\beta)\rightarrow\ker(\gamma),\qquad \coker(\alpha)\rightarrow\coker(\beta)\rightarrow\coker(\gamma)\]๋ฅผ ์๋ $\delta:\ker(\gamma)\rightarrow\coker(\alpha)$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ, ์ด๋ฅผ ํตํด ์ด์ด์ง ๋ค์์ ์ด
\[\ker(\alpha)\rightarrow\ker(\beta)\rightarrow\ker(\gamma)\rightarrow\coker(\alpha)\rightarrow\coker(\beta)\rightarrow\coker(\gamma)\]์ด exact sequence๋ฅผ ์ด๋ฃฌ๋ค.
์ฆ๋ช
์ฆ๋ช ์ ์ํด์๋ $\delta$๋ฅผ ํ๋ ๋ง๋ค๊ณ , ์ดํ ์์ ์ด์ด $\ker(\gamma)$์ $\coker(\alpha)$์์ ๊ฐ๊ฐ exact์์ ๋ณด์ด๋ฉด ์ถฉ๋ถํ๋ค.
์ฐ์ $c\in\ker(\gamma)$๋ฅผ ํ๋ ํํ์. ๊ทธ๋ผ $g$๊ฐ ์ ์ฌ์ด๋ฏ๋ก, ์ ๋นํ $b\in B$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $g(b)=c$๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๋ฉฐ, ์ด $b$๋ ๋ค์์ ์
\[0=\gamma(c)=\gamma(g(b))=(\gamma\circ g)(b)=(g'\circ\beta)(b)=g'(\beta(b))\]์ ๋ง์กฑํ๋ค. ์ฆ $\beta(b)\in\ker(gโ)=\im(fโ)$์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ $fโ(aโ)=\beta(b)$์ด๋๋ก ํ๋ $aโ$๊ฐ ์ ์ผํ๊ฒ ์กด์ฌํ๋ค. ์ด๋ฌํ $aโ$์ ๋ํ์ฌ $\delta(c)=aโ+\im(\alpha)\in \coker(\alpha)$๋ผ ํ์.
ํจ์ $delta$๊ฐ ์ ์ ์๋๊ธฐ ์ํด์๋ ์์ ํจ์๊ฐ์ด $b$์ ์ ํ์ ์์กดํ์ง ์์์ผ ํ๋ค. $g(b_1)=c$๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ ๋๋ค๋ฅธ $b_1\in B$๋ฅผ ํํ๊ณ , ์์ ๊ฐ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก $fโ(a_1โ)=\beta(b_1)$์ ๋ง์กฑํ๋ $a_1โ\in Aโ$๋ฅผ ํํ์. ๊ทธ๋ผ
\[0=(g'\circ f')(a_1'-a_1)=(g'\circ \beta)(b_1-b)=(\gamma\circ g)(b_1-b)\]์ด๋ฏ๋ก $b_1-b\in\ker(g)=\im(f)$์ด ์ฑ๋ฆฝํ๋ค. ์ด์ $f(a)=b_1-b$์ด๋๋ก ํ๋ $a\in A$๋ฅผ ์ฐพ์ผ๋ฉด,
\[f'(\alpha(a))=\beta(f(a))=\beta(b_1)-\beta(b)=f'(a_1'-a')\]์ด๊ณ , $fโ$๊ฐ ๋จ์ฌ์ด๋ฏ๋ก $\alpha(a)=a_1โ-aโ$๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๋ค. ์ฆ, $a_1โ\equiv aโ \mod \im(\alpha)$์ด๊ณ , $\delta$๊ฐ ์ ์ ์๋๋ค. ์ด๋ ต์ง ์๊ฒ $\delta$๊ฐ $A$-module๋ค ์ฌ์ด์ homomorphism์์ ๋ณด์ผ ์ ์๋ค.
์ด๋ ๊ฒ ๋ง๋ $\delta$๊ฐ ๋ค์์ ์ด
\[\ker(\beta)\rightarrow\ker(\gamma)\rightarrow\coker(\alpha)\rightarrow\coker(\beta)\]์ exact sequence๋ก ๋ง๋ ๋ค๋ ๊ฒ์ ๋ณด์ฌ์ผ ํ๋ค. ์ฐ์ $b\in \ker(\beta)$๋ผ ํ์. $\delta(g^\sharp(b))=aโ+\im(\alpha)$๋ผ ํ๋ฉด $aโ$๋ ์ $fโ(aโ)=\beta(b)$์ ์ํ์ฌ ๊ฒฐ์ ๋๋๋ฐ, $b\in\ker(\beta)$์ด๋ฏ๋ก $fโ(aโ)=0$์ด๊ณ , $fโ$๋ ๋จ์ฌ์ด๋ฏ๋ก $aโ=0$์ด์ด์ผ ํ๋ค. ์ฆ $\delta\circ g^\sharp=0$์ด๋ค. ์ด์ ๋น์ทํ๊ฒ, ์์์ $c\in\ker(\gamma)$์ ๋ํ์ฌ $\delta(c)=aโ+\im(\alpha)$๋ผ ํ๋ฉด,
\[((f')^\ast)(a'+\im(\alpha))=f'(a')+\im(\beta)=\beta(b)+\im(\beta)=0\]๊ฐ ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ $\ker(\delta)\subset\im(g^\sharp)$์ด๊ณ $\ker(fโ)^\ast\subset\im(\delta)$์ด๋ผ๋ ๊ฒ๋ง ๋ณด์ด๋ฉด ์ถฉ๋ถํ๋ค.
์ฐ์ $c\in\ker(\delta)$๋ผ ํ์. ๊ทธ๋ผ $aโ$๋ $g(b)=c$๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ $b$์ ๋ํด, ์ $fโ(aโ)=\beta(b)$๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ ์์๋ก ์ ์๋๋ฏ๋ก $aโ\in\im(\alpha)$์ด๋ค. ์ด์ $\alpha(a)=aโ$๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ $a\in A$๋ฅผ ํํ์. ๊ทธ๋ผ
\[\beta(b)=f'(a')=f'(\alpha(a))=\beta(f(a))\]์ด๋ฏ๋ก $b-f(a)\in\ker(\beta)$์ด๋ค. ์ด์
\[g^\sharp(b-f(a))=g(b-f(a))=g(b)-g(f(a))=g(b)=c\]์ด๋ฏ๋ก $c\in\im g^\sharp$๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๋ค.
๋น์ทํ๊ฒ $aโ\in\ker(fโ)^\ast$๋ผ ํ์. ๊ทธ๋ผ $fโ(aโ)\in\im(\beta)$์ด๋ฏ๋ก ์ ๋นํ $b\in B$๊ฐ ์กด์ฌํ์ฌ $\beta(b)=fโ(aโ)$๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๊ณ , ์ด $b$์ ๋ํ์ฌ
\[\gamma(g(b))=(g'\circ\beta)(b)=(g'\circ f')(a')=0\]๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํ๋ฏ๋ก $g(b)\in\ker(\gamma)$์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ $\delta(g(b))$๊ฐ ์ ์ ์๋๋ฉฐ, $b$๊ฐ ์ ํํ $fโ(aโ)=\beta(b)$๋ฅผ ๋ง์กฑํ๋ ์์๋ก ์ ์๋์์ผ๋ฏ๋ก ์ด ๊ฐ์ ์ ํํ $aโ+\im(\alpha)$์ ๊ฐ๋ค.
์ด ์ ๋ฆฌ๋ฅผ snake lemma๋ผ๊ณ ๋ถ๋ฅด๋ ๊ฒ์ connecting map $\delta$๋ฅผ ๊ทธ๋ ธ์ ๋, ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๋ชจ์์ด ๋์ค๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
Snake lemma๋ ๋ณดํต ๋ค์ ๊ธ์์์ ๊ฐ์ด long exact sequence๋ฅผ ๊ทธ๋ฆด ๋ ์ฌ์ฉ๋์ง๋ง, ๋ค์์ ๋ ๋ค๋ฅธ ๋ฐ๋ฆ์ ๋ฆฌ ๋ํ ๊ฐ๋๋ค.
๋ฐ๋ฆ์ ๋ฆฌ 7 (The 3ร3 lemma) ๊ฐ ํ์ด exact์ธ commutative diagram
์ด ์ฃผ์ด์ก๋ค ํ์. ๋ง์ผ ์ฒซ ๋ ๊ฐ์ ์ด์ด ๋ชจ๋ short exact sequence๋ผ๋ฉด ๋ง์ง๋ง ์ด ๋ํ short exact sequence๊ฐ ๋๊ณ , ๋ง์ง๋ง ๋ ๊ฐ์ ์ด์ด ๋ชจ๋ short exact sequence๋ผ๋ฉด ์ฒซ ์ด ๋ํ short exact sequence๊ฐ ๋๋ค.
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ
[Hu] S.T. Hu, Introduction to homological algebra. University Microfilms, 1979.
๋๊ธ๋จ๊ธฐ๊ธฐ